|
|
|
|
AVUKAT
|
|
|
PAZARBAŞI HUKUK BÜROSU
|
|
|
||
İSTANBUL ALTIN BORSASI VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON PİYASASI YÖNETMELİĞİ
(18.10.1996 tarih ve 22791 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.)
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL HÜKÜMLER
Amaç
MADDE 1- Bu Yönetmeliğin amacı, İstanbul Altın Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon
Piyasası’nda işlem görecek altına ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri
ile bu sözleşmelerin işlem esaslarını, Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’na
üyelik şartlarını belirlemek ve bu sözleşmelerin güven istikrar içinde serbest
rekabet şartları altında alım satımının yapılmasını sağlamaktır.
Dayanak
MADDE 2- Bu Yönetmelik 3794 sayılı Kanun ile değişik 2499 sayılı Sermaye Piyasası
Kanunu’nun 22’nci maddesine dayanılarak çıkarılmıştır.
Kısaltmalar
MADDE 3- Bu Yönetmelik’de geçen;
SPK : Sermaye Piyasası Kurulu’nu
İAB : İstanbul Altın Borsası’nı,
İMKB : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nı
Kanun : 3794 sayılı Kanun ile değişik 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nu,
Yönetmelik : İstanbul Altın Borsası Yönetmeliği’ni,
Piyasa Üyesi : İstanbul Altın Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası Üyesi’ni,
ifade eder.
Sözleşmelerin İhdası
MADDE 4- Borsada altına ve dövize dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ihdas edilebilir. Sözleşmelerin özellikleri Borsa Yönetim Kurulunun önerisi ve SPK’nın onayıyla belirlenir.
Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasına Üyelik Şartları
MADDE 5- Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasasına üye olabilmek için aşağıdaki
asgari şartların karşılanmış olması gerekir.
a) İstanbul Altın Borsası veya İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’na üye olmak,
b) SPK’dan vadeli işlem sözleşmelerinin alım satımına aracılık yetki belgesi
almış olmak,
c) Borsa Yönetim Kurulu’nca piyasa üyeliğine karar verilmiş olmak.
Üyelik için Borsa Yönetim Kurulu SPK’nın onayını alarak ek koşullar getirebilir. Bu takdirde bu koşullar Borsa Bülteni’nde ilan edilir.
İKİNCİ BÖLÜM
MÜŞTERİ EMİRLERİ
Müşteri Emirlerinin Veriliş Şekli
MADDE 6- İstanbul Altın Borsası Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası’nda emirler
esas olarak yazılı verilir. Ancak piyasa üyeleri telefon ve diğer iletişim araçları
ile verilecek emirleri, daha sonra yazılı hale dönüştürmek şartıyla kabul etme
yetkisine sahiptir. Piyasa üyeleri müşteri emirlerini kısmen veya tamamen kabul
etme yetkisine sahiptir. Piyasa üyeleri müşteri emirlerini kısmen veya tamamen
kabul etmeyebilir . Ancak durumu müşterilerine hemen bildirmek zorundadırlar.
Emir veren müşteri, emrin piyasaya intikalinden önce emri değiştirebilir veya
geri alabilir. Müşteri, gerçekleşmemiş emirlerini iptal etme yetkisine sahiptir.
Üyenin şube, acenta veya irtibat bürolarına verilen emirler de üyeye verilmiş
sayılır.
Müşteri Emirlerinde Bulunması Gereken Hususlar
MADDE 7- Müşteri emirlerinde;
a. Emrin verildiği piyasa üyesinin ünvanının,
b. Emri verenin adı, soyadı, ünvanı, adresi veya piyasa üyesi nezdindeki kod
numarasının,
c. Emrin alım emri mi, satım emri mi olduğunun,
d. Emrin içerdiği sözleşme sayısının,
e. Emre konu teşkil eden sözleşmenin vadesinin,
f. Emrin türünün,
g. Emrin verildiği yer, tarih, saat ve dakikanın,
h. Emrin numarasının,
i. Emrin işlem tarihinin,
bulunması zorunludur.
Müşteri emirleri en az iki nüsha düzenlenir ve bir nüshası emri veren müşteriye verilir.
Emir Türleri
MADDE 8- Müşteri, emirlerini aşağıda belirtilen emir türlerinden birini kullanarak
verebilir.
a.Serbest Fiyatlı Emir:
Müşteri, verdiği emirde fiyatı belirleme konusunda üyeyi serbest bırakmak isterse, serbest fiyatlı emir verir. Bu tür emri alan piyasa üyesi fiyat konusunda müşteri çıkarını gözetmek zorundadır.
b.Limitli Emir:
Müşteri, verdiği emirde fiyat, sözleşme sayısı ve işlem tarihini belirlemek isterse, limitli emir verir. Bu tür emri alan piyasa üyesi fiyat, sözleşme sayısı ve işlem tarihine uymak zorundadır.
c.Beklemeli Emir:
Müşteri, verdiği emrin belli piyasa şartlarında geçerli olmasını istediği takdirde beklemeli emir verir. Beklemeli emir "Kayıp Telafi" ve "Fiyat Uygunsa" olmak üzere iki türlüdür.
1.Kayıp Telafi: Alış kayıp telafi emri, piyasa fiyatının üzerinde verilir ve piyasa son işlem fiyatı bu fiyata ulaştığı takdirde emir işleme konur. Satış kayıp telafi emri, piyasa fiyatının altında verilir ve piyasa son işlem fiyatı bu fiyatla karşılaştığı takdirde emir işleme konur.
2.Fiyat Uygunsa: Alış fiyat uygunsa emri, piyasa fiyatının altında verilir ve piyasa son işlem fiyatı bu fiyatla karşılaştığı takdirde emir işleme konur. Satış fiyat uygunsa emri, piyasa fiyatının üzerinde verilir ve piyasa son işlem fiyatı bu fiyata ulaştığı takdirde emir işleme konur.
d.İptal edilene Kadar Geçerli Emir:
Müşteri, verdiği emrin gerçekleşmemesi halinde, iptal edilene kadar geçerli olmasını isterse, iptal edilene kadar geçerli emir verir.
e.Açılış Emri:
Müşteri, verdiği emrin seansın Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süresi içinde geçerli ve serbest fiyatlı olmasını isterse, açılış emri verir.
f.Kapanış Emri:
Müşteri, verdiği emrin seansın Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süresi içinde geçerli ve serbest fiyatlı olmasını isterse, kapanış emri verir.
g.Kalanı İptal Et Emri:
Müşteri, verdiği emrin tümüyle uygun bir emir ile karşılanmaması halinde, uygun olan kısmının gerçekleştirilmesini, kalan kısmının ise iptalini isterse, kalanı iptal et emri verir.
Fiyat Önceliği Kuralı
MADDE 9- Borsaya intikal ettirilen emirler karşılanırken, daha düşük fiyatlı satım emirleri daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden, daha yüksek fiyatlı alım emirleri daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır.
Zaman Önceliği Kuralı
MADDE 10- Borsaya intikal ettirilen emirler karşılanırken, fiyat eşitliği halinde,
sisteme zaman açısından daha önce intikal ettirilen emirler önce karşılanır.
Müşteri Emirlerinin Önceliği Kuralı
MADDE 11- Fiyat ve zaman öncelikleri açısından eşitliğin söz konusu olduğu durumlarda müşteri emirleri piyasa üyelerinin kendi nam ve hesaplarına verdikleri emirlerden önce karşılanır.
Müşteri Emirlerinin Sonuçlarının Müşterilere Bildirilmesi
MADDE 12- Borsa seansı kapandıktan sonra, müşteri emirlerinin gerçekleşip gerçekleşmediği üyeler tarafından aynı gün müşterilere bildirilir.
Gerçekleşmeyen Müşteri Emirleri
MADDE 13- Üyeler, gerçekleşmeyen müşteri emirlerini seansın bitiminden bir saat sonra ve aynı gün müşterilerine bildirmek zorundadırlar. Gerçekleşmeyen emirlerle ilgili olarak üyeler, seansın bitiminden itibaren en geç 24 saat zarfında müşteriden teslim aldıkları bedelleri iade ederler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SÖZLEŞMELERİN ALIM SATIMI YOLUYLA
ALINAN POZİSYONLAR VE SINIRLARI
Uzun Pozisyon
MADDE 14- Vadeli işlem sözleşmesinin alımı yoluyla sahip olunan uzun pozisyon, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altının veya dövizin, sözleşmede belirtilen miktar ve fiyattan satın alınması ile yükümlü olmaktır.
Alım satıma konu olan opsiyon sözleşmesinin alım sözleşmesi olması durumunda, sözleşmenin alımı yoluyla sahip olunan uzun pozisyon, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altının ve dövizin, sözleşmede belirtilen miktar ve fiyattan satın alınması hakkına sahip olmaktır. Alım satıma konu olan opsiyon sözleşmesinin satım sözleşmesi olması durumunda sözleşmenin alımı yoluyla sahip olunan uzun pozisyon sözleşmesinin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altın veya dövizin sözleşmede belirtilen miktar ve fiyattan satma hakkına sahip olmaktır.
Kısa Pozisyon
MADDE 15- Vadeli işlem sözleşmesinin satımı yoluyla sahip olunan kısa pozisyon,
sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altın veya dövizin, sözleşmede
belirtilen miktar veya fiyattan satılması ile yükümlü olmaktır.
Alım satıma konu olan opsiyon sözleşmenin alım sözleşmesi olması durumunda, sözleşmenin satımı yoluyla sahip olunan kısa pozisyon, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altının veya dövizin, sözleşmede belirtilen miktar ve fiyattan satılması ile yükümlü olmaktır. Alım satıma konu olan opsiyon sözleşmenin satım sözleşmesi olması durumunda sözleşmenin satımı yoluyla sahip olunan kısa pozisyon, sözleşmenin vadesi geldiğinde sözleşmenin dayandığı altın veya dövizin belirtilen miktar ve fiyattan alınması ile yükümlü olmaktır.
Ters İşlem Yoluyla Pozisyonun Netleştirilmesi
MADDE 16- Ters işlem, aynı vade özelliklerine sahip sözleşme türü bazında olmak
kaydıyla, ilgili işlemin yapılabileceği son işlem gününe kadar uzun pozisyon
karşısında kısa pozisyon, kısa pozisyon karşısında uzun pozisyon alarak pozisyonun
netleştirme yoluyla tasfiyesidir.
Açık Pozisyon
MADDE 17- Bu Yönetmelikde belirtilen şekilde netleştirme yoluyla tasfiye edilmemiş pozisyonlar açık pozisyon sayılır.
Pozisyon Sınırları
MADDE18- Her sözleşme türü bazında tüm teslimat vadelerinde veya aynı sözleşme
türü bazında çeşitli teslimat vadelerinde ara toplam olarak sahip olunabilecek
pozisyon üst sınırları Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İŞLEM ESASLARI VE İŞLEM GÖRECEK VADELİ İŞLEM VE OPSİYON
SÖZLEŞMELERİNİN ASGARİ UNSURLARI
İşlem Yöntemi
MADDE 19- Alım satım işlemleri, üyelerin alım satım emirlerinin vade tarihine göre oluşan arz ve talebin, fiyat ve zaman önceliği kuralına göre karşılaştırılması sureti ile yürütülür. Alım satımda "çok fiyat" yöntemi uygulanır. Çok fiyat yöntemi, verilen alım satım emirlerinin fiyat önceliği ve zaman önceliği kuralına uygun olarak teker teker karşılaştırılması ile elde edilen fiyatlarla alım satımın gerçekleştirilmesidir.
Çok Fiyat Yöntemine Göre İşlemlerin Yürütülmesi
MADDE 20- Piyasa üyelerinin alış ve satış emirlerinin ve gerçekleşen işlemlerin ilgililerin izleyebileceği bir biçimde ekranda gösterilmesi esastır. Bunun şekli Borsa Yönetim Kurulunca belirlenir. Alım veya satım yapmak isteyen üye, alış veya satış emrini iletir veya daha önce başka bir üye tarafından iletilmiş olan bir satış emrini veya alış emrini tamamen veya kısmen satın alabilir ya da satabilir. Üye daha önce verdiği ve bekleyen alış veya satış emirlerini değiştireceği gibi fiyat ve zaman önceliği kuralına uymak kaydıyla kendi emrini satın alabilir veya satabilir.
İşlem Görecek Vadeli İşlem ve Opsiyon Sözleşmelerinin Asgari Unsurları
MADDE 21- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin özellikleri, işlem yöntemleri ve sözkonusu sözleşmelerin asgari unsurları, işleme dayanak teşkil eden aracın niteliğine göre, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenip, SPK’nın uygun görüşüyle saptanır. Borsa yönetim Kurulunun bu konudaki kararları ve değişiklikleri Borsa Bülteni’nde duyurulur. Sözkonusu asgari unsurlar aşağıdadır.
a) Sözleşmeye konu altın ve döviz: Sözleşmeye dayanak teşkil eden altın ve döviz.
b) Sözleşmenin Tipi: Vadeli işlemler ve opsiyon piyasalarında ilgili piyasa tarafından belirlenen alım satımı yapılabilecek vadeli işlem veya opsiyon sözleşmeleri.
c) Sözleşmenin Büyüklüğü: Sözleşmeye konu altın ve dövizin minimum işlem miktarı.
d) Fiyat Aralığı: Sözleşme türü bazında belirlenen sözleşme fiyatında bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat hareketi.
e) İşlem Vadesi: Sözleşmeye konu altın ve dövizin nakit uzlaşmasının veya fiziksel takasının yapılacağı zaman.
f) Teslim Şekli: Vade sonunda sözleşmeye konu altın ve döviz bazında teslimatın fiziki olarak veya nakdi mutabakat yoluyla yapılması.
g) Son İşlem Tarihi: Teslim gününden önce vadeli piyasada işlem yapılabilen son işgünü.
h) Teslim Tarihi: Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi türü bazında, sözleşmeye konu altın veya dövizin teslimatının veya nakdi mutabakatının yapılacağı ilk ve son günler.
i) Opsiyon Tipi: Opsiyon sözleşmesi ile tanınan hakkın kullanılabileceği süreye
ilişkin iki yöntem sözkonusudur. Opsiyon sözleşmesinin sadece vade sonunda kullanım
hakkı tanınması durumunda Avrupa tipi, opsiyon sözleşmesi ile tanınan hakkın
vade sonunda veya vade sonundan önceki herhangi bir tarihte kullanılması durumunda,
Amerikan tipi sözleşme sözkonusudur. Her iki yöntemden hangisinin geçerli olacağı
sözleşmenin ihdası sırasında Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
Seans
MADDE 22- Seans, Borsa yetkilisi tarafından verilecek bir işaret ile başlayıp, yine Borsa yetkilisi tarafından verilecek bir işaret ile biten işlemlerin yapıldığı süredir.
Açılış Fiyatı
MADDE 23- Seansta, ilgili vade için gerçekleşen ilk işlem fiyatı o vadenin seans açılış fiyatıdır.
Uzlaşma Fiyatı
MADDE 24- Takas işlemlerinde esas alınacak uzlaşma fiyatı, işlemlerin gerçekleştiği
seansta Borsa Yönetim Kurulu’nca belirlenecek kapanış aralığındaki tüm işlemlerin
ağırlıklı ortalama fiyatıdır.
İşlemlerin Borsa Kaydına Alınması
MADDE 25- Borsa’da alımı satımı gerçekleştirilen her vadedeki sözleşmelerin fiyatları ve işlem miktarları Borsa kaydına alınır.
Gerçekleşen İşlemlerin Belirlenmesi
MADDE 26- Seansın bitiminde, üye ve hesap bazında teşekkül eden fiyatlar üzerinden gerçekleşen alım satım işlemleri sonucu her alıcının aldığı, her satıcının sattığı miktar ve tutar ile vadelere göre alınan uzun ve kısa pozisyonlar bordrolara dökülür. Bordrolar ilgililer tarafından imzalanır ve ilgili üyelere bildirilir. Bordrolarda teşekkül eden her bir vadeye ait alım satım fiyatları için ayrı ayrı olmak üzere bir üyenin alımlarının hangi üyelerin satışları ile karşılandığı gösterilir.
Sözkonusu işlem bilgileri kesinleştikten sonra Takas Merkezine iletilir. Takas Merkezi, bu bilgilere göre teminatları güncelleştirir ve piyasa kapandıktan sonra takas üyelerine teminat güncelleştirir ve piyasa kapandıktan sonra takas üyelerine teminat güncelleştirme raporları yollanır. Teminatların, piyasanın açılışından önce ödenmesi gerekir.
Teşekkül Eden Fiyatların İlanı
MADDE 27- Borsada yapılan işlemler sonucunda, her vadede teşekkül eden fiyatlar ve bu fiyatlardan yapılan toplam işlem miktarları seans bitiminde ilan edilir. Borsa kaydına alınan her vadedeki fiyatlar Borsa Bülteni’nde "seans açılış fiyatı", "en düşük fiyat", "en yüksek fiyat" ve "seans uzlaşma fiyatı" olarak ilan edilir. Herhangi bir vadede veya tüm vadelerde o günkü seansta fiyat teşekkül etmemiş ise bu durum Borsa Bülteni’nde ilan edilir.
Para Birimi
MADDE 28- Borsa’da alıcı ve satıcının talebine göre Türk Lirası veya Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen döviz cinsleri üzerinden alım satım yapılabilir.
Alım Satımın Geçici Olarak Durdurulması
MADDE 29- Borsa Başkanı, aşağıdaki hallerden birinin varlığı halinde, alım satımı geçici olarak durdurabilir:
a) Alım satım için sağlıklı bir piyasa teşekkül etmesini önleyecek şekilde olağandışı fiyat ve/veya miktarda alım satım emirlerinin borsaya intikal etmesi,
b) Seansın sağlıklı bir biçimde yürütülmesini engelleyen sair hallerin ortaya çıkması.
Borsa Başkanı, işlemlerin yeniden başlamasına aynı seans süresi içinde izin vermiş ise seans yeniden açılır.
Borsa Başkanı, alım satım işlemlerini en fazla 3 gün, Borsa Yönetim Kurulu
ise 7 gün için durdurabilir.
Alım satım işlemlerinin geçici olarak durdurulduğu süre bir seansı aşmışsa,
alım satımın başlayacağı zaman Borsa Başkanı’nca belirlenir.
Alım satımın geçici olarak durdurulması halinde, bu durum Borsa Bülteni’nde
duyurulur.
Teşekkül Eden Fiyatların ve Gerçekleşen İşlemlerin İptali
MADDE 30- Aşağıdaki şartların varlığı halinde, Borsa Başkanı, bir veya daha fazla borsa üyesinin başvurusu üzerine ya da re’sen teşekkül eden fiyatları ve bu fiyatlar üzerinden gerçekleşen işlemleri iptal edebilir.
a) Fiyat teşekkül etmesi ve gerçekleşen alım satım işlemlerinin belirlenmesi sırasında maddi hata yapılmışsa,
b) Alıcı ve satıcıların işbirliği ve birlikte hareketleri sonucunda piyasada yapay fiyat veya miktar hareketlerine neden olunduğu tespit edilmişse,
c) Bir üyenin, bir veya daha çok seans boyunca alım satım işlemlerinin gerçek piyasa değerini yansıtmayacak bir yapay fiyat teşekkül ettirilecek biçimde sürekli olarak bir önceki alım emmrine göre daha yüksek fiyatlarda alım emirlerini veya sürekli olarak daha düşük fiyatlarda satım emirlerini Borsa’ya intikal ettirdiği belirlenmişse,
iptal kararları verildikleri günü izleyen ilk iş günü çıkan Borsa Bülteni’nde ilan edilir.
(b) ve (c) bendlerindeki hususların tespiti halinde, ilgili üye ve üyeler hakkında disiplin kovuşturması yapılır. Konu ile ilgili olarak çıkacak zarar, ilgili üye veya üyelere tazmin ettirilir.
Kurtaj
MADDE 31- Müşteriler tarafından piyasa üyelerine gerçekleşen işlemlerin tutarı
üzerinden azami sınırı Borsa Yönetim Kurulu’nun önerisi üzerine, SPK tarafından
onaylanan tarifeye göre "kurtaj" ödenir.
Borsa yetkili elemanları Borsa üyelerinin, ücret ve gider karşılıklarının düzenlemelere
uygun olarak alınıp alınmadığını ve diğer hususlarda üyelerin defter ve kayıtlarını
inceleme yetkisine sahiptirler.
BEŞİNCİ BÖLÜM
TAKAS MERKEZİ VE ÜYELİK
Takas Merkezi
MADDE 32- Borsadaki takas faaliyetleri, Takas Merkezi aracılığıyla gerçekleştirilir.
Takas Merkezi Borsa bünyesinde olabileceği gibi, tamamen veya kısmen bir banka
veya sadece takas işlemlerini yürüten bir takas kuruluşu da Takas Merkezi olarak
görevlendirilebilir. Bu konuda düzenleme yapmaya ve karar vermeye SPK yetkilidir.
Borsada gerçekleştirilen işlemlerin takası Takas Merkezi üzerinden yapılmak
zorundadır.
Takas Üyeliği
MADDE 33- Takas üyeleri, kendi adlarına veya takas üyesi olmayan piyasa üyeleri
adına yaptıkları takas işlemlerini yerine getirmeyi taahhüt eden piyasa üyeleridir.
Takas üyeliğinin tesisi ve piyasa üyelerinden hangilerinin takas üyesi olacağı
Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK’nın onayına sunulur.
Takas üyeleri Borsa Yönetim Kurulu’nca belirlenmesi ve SPK’ca onaylanması halinde
teminat tesis etmekle yükümlüdürler. Bu teminatlar genel olarak belirlenebileceği
gibi takas üyeleri bazında da belirlenebilir.
Takas üyesi olmayan piyasa üyeleri bir takas üyesi ile anlaşma yapmadan Borsada
işlem yapamazlar. Anlaşma yapılan takas üyesi ilgili piyasa üyesinin yaptığı
takas işlemlerinden sorumludur.
Takas Üyeliğinin Sona Ermesi
MADDE 34- Takas üyesi, Borsa Yönetim Kurulu’nun onaylanması şartıyla takas
üyeliğinden ayrılabilir. Bunun için, Takas Merkezine olan borçların ödenmiş
olması; müşterilere, piyasa üyelerine ve diğer takas üyelerine olan tüm yükümlülüklerinin
yerine getirilmiş olması gerekir.
Aşağıdaki hallerden birinin mevcudiyeti halinde, Borsa Yönetim Kurulu takas
üyesinin üyeliğinin sona ermesi, açık pozisyonların kapatılmasına, ilgili piyasa
üyesinin onayıyla açık pozisyonların başka bir takas üyesine devrine, banka
garantisi istemeye ve teminat olarak tutulan kıymetlerin kullanılması durumlarından
birine karar verebilir:
a) Bu Yönetmelik hükümlerine ve Borsa Yönetim Kurulu tarafından alınan kararlara aykırı davranılması,
b) Takas işlemlerinden doğan yükümlüklerinin yerine getirilmemesi,
c) Takas üyesinin mali yapısının takas üyeliğinin gerektirdiği yükümlülükleri yerine getiremeyecek hale gelmesi,
Ayrılan veya faaliyetlerine son verilen takas üyeleri hakkında Borsa Yönetim Kurulu’nca SPK’ya bilgi verilir. Ancak, takas üyelerinin faaliyetlerine son verilmesine ilişkin Borsa Yönetim Kurulu’nun kararına SPK nezdinde itiraz edilebilir.
Takas Merkezinin Mali Sorumluluk Sınırları
MADDE 35- Takas Merkezi, takas işlemleri sırasında alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı alıcı konumu üstlenir.
Takas Merkezi’nin mali sorumluluğu vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin takas işlemleri sırasında taraflardan her biri için karşı tarafın yerini almasından kaynaklanan zararlar ile sınırlıdır. Takas Merkezi, takas üyesi olmayan piyasa üyelerinin takas üyelerine karşı yükümlülüklerinden, piyasa ve takas üyelerinin müşterilerinin diğer piyasa ve takas üyelerine karşı yükümlülüklerinden, herhangi bir takas üyesinin kendisine aracılık hizmeti veren bir diğer takas üyesine karşı yükümlülüklerinden ve takas üyesinin müşterilerine karşı yükümlülüklerinden sorumlu tutulamaz.
ALTINCI BÖLÜM
TAKAS İŞLEMLERİ
Başlangıç ve Sürdürme Teminatları
MADDE 36- Başlangıç ve sürdürme teminatları Borsa Yönetim Kurulu tarafından tespit olunur ve SPK’ca onaylanması halinde yürürlüğe girer.
Vadeli işlemler ve opsiyon piyasasında işlem yapacak piyasa üyeleri, açılan her pozisyon için, nakit piyasalardaki günlük fiyat hareketleri gözönüne alınarak belirlenen oranlarda başlangıç teminatı yatırmak zorundadır.
Sürdürme teminatı, alınan pozisyonların değer kaybetmesi halinde, teminatın miktarının, asgari miktarda bulundurulması gereken düzeyini ifade eder. Teminatların sürdürme teminatının altına düşmesi durumunda başlangıç teminatına tamamlatılması zorunludur.
Teminatların Güncelleştirilmesi
MADDE 37- Piyasa üyelerinin gün sonu durumları , toplam alış ve satış işlemlerinin ,bu Yönetmelikte belirtilen uzlaşma fiyatına göre netleştirilmesi sonucundaa tesbit edilir ve bu tesbite göre teminatlaar güncelleştirilir. Bu hesaplama yöntemine göre;
a)Toplam alış ve toplam satışları eşit olan bir üyenin yapılan işlemler sonucunda net kar veya zararı,
b)Toplam alışları,toplam satışlarından büyük olan (uzun pozisyon) bir üyenin uzlaşma fiyatından satış değeri referans alınarak net kar veya zararı,
c)Toplam alışları toplam satışlarından küçük olan (kısa pozisyon) bir üyenin uzlaşma fiyatından alış değeri referans alınarak net kar veya zararı,
bulunur.
Piyasa Üyelerinin İşlemlerden Doğan Yükümlülüklerini Yerine Getirememesi ve Teminatların Kullanılması
MADDE 38- Bir takas üyesi, işlemlerden doğan yükümlülüklerini yerine getiremediği taktirde bu üyenin işlemleri durdurulur ve üyenin teminat karşılıkları nakte çevrilerek pozisyonu kapatılır.
Takas üyesi olmayan bir piyasa üyesi, işlemlerden doğan yükümlülüklerini yerine getiremediği taktirde ilgili piyasa üyesinin işlemleri durdurulur ve pozisyonu sözleşmesinin olduğu takas üyesi tarafından kapatılır.
Pozisyonların kapatılması sonucunda ortaya çıkan zararların tazmininde takas üyesinin hesabındaki teminatlar ve teminat karşılıkları kullanılabilir.Takas ve piyasa üyelerinin kendi adına yaptığı işlemlerden doğan yükümlülükleri nedeniyle müşteri hesapları kullanılamaz.
Üyelerin yükümlülüklerinin yerine getirilmediği durumlarda kullanılmak üzere garanti fonu ve benzeri güvence mekanizmaları oluşturmaya SPK’nın onayı ile Borsa Yönetim kurulu yetkilidir.
Müşterinin İşlemlerden Doğan Yükümlülüklerini Yerine Getirememesi
MADDE 39- Bir müşteri, işlemlerinden doğan yükümlülüklerini yerine getiremediği taktirde ilgili piyasa üyesi , müşterinin pozisyonunu kapatma yetkisine sahiptir.
Teslim Şekli
MADDE 40-Son işlem günü itibariyle pozisyonlarını tasfiye etmemiş olanlar sözleşmeye
konu teşkil eden altın yada dövizi teslim etmek yada teslim almakla yükümlüdürler.Ancak,
nakdi uzlaşmanın Borsa Yönetim Kurulu tarafından teslim şekli olarak öngörüldüğü
durumlarda fiziki teslim yapılmaz. Nakdi uzlaşmaya karar verilmesi durumunda
esas alınacak fiyat, son işlem günü son seansına ait uzlaşma fiyatıdır.
Vadeli İşlem Sözleşmelerinde Teslimat
MADDE 41- Takas merkezi, üye bazında olmak üzere , son işlem günü sonunda üyelerin açık pozisyon durumlarını gösteren bir rapor hazırlar.Takas raporu sonucuna göre kısa pozisyonda olanlara teslim gününden önce belirlenmiş olan tarihde teslimat yapmaları için uyarıda bulunur. Bunun üzerine, uyarıyı alanlar teslimatta bulunma niyetlerini takas üyeleri vasıtasıyla Takas merkezi’ne bildirirler.Teslimatta bulunma bildiriminde takas üyesinin ünvanı, numarası,düzenlenme tarihi,müşteri adına mı kurum adına mı ve diğer hususlar yer alır.
Teslimatta bulunma niyetini bildirmeden önce sözleşmeye teşkil eden altın ise Takas Merkezine , döviz ise Takas Merkezince belirlenmiş bankaya teslim edilmesi ve karşılığında depo makbuzunun alınması gerekir.
Teslimatta bulunma bildirimindeki vadeye sahip uzun pozisyonlardan en eski tarihte açılmış olanı teslimat bildiriminin muhatabı durumundadır. Teslimat bildirimi takas üyeleri vasıtasıyla uzun pozisyon sahibine bildirilir. Uzun pozisyon sahibi teslim kabul etmek zzorunda olup başkasına transfer edemez.
Ödemeyi yapmış olan uzzun pozisyon sahibi takas üyesine, teslim gününde en geç saat 14.00’e kadar Takas Merkezi vasıtasıyla depo makbuzu verilir. Sıra numaralı olan depo makbuzunda altının aayarı, ağırlığı, rafineri adı, dövizin ise depo edildiği kurumun adı, cinsi ve miktarı bulunur. Depo makbuzunun el değiştirmesiyle teslimat süreci tamamlanmış olur.
Opsiyon Sözleşmelerinde Teslimat
MADDE 42- Altın veya dövize dayalı opsiyon sözleşmelerinin teslimi konusunda sözkonusu sözleşme türünün Borsa Yönetim Kurulu tarafından ihdası sırasında aksi belirtilmemişse aşağıdaki süreç uygulanır.
a) Opsiyon sözleşmelerinden teslimat süreci iki şekilde başlıyabilir.
1) Herhangi bir opsiyon sözleşmesinin belirlenmiş işlem görme süresi içerisinde uzun pozisyon sahibinin herhangi bir anda "Opsiyon Kullanma Talebi"ni Takas Merkezi’ne göndermesi taraflar için teslimat yükümlülüklerini tamamlama sürecini başlatır.
2) Aksi halde vade sonu gelene kadar kullanılmamış olan opsiyon sözleşmelerine ilişkin olarak, eğer pozisyon, yapılan son güncelleştirme işlemleri sonrasında artı net bakiye veriyorsa Takas Merkezi tarafından hatırlatıcı mahiyette uzun pozisyon sahibine hazırlık uyarısı gönderilir. Uzun pozisyon sahibinin opsiyon kullanım talebini Takas Merkezine göndermesi durumunda Takas Merkezi tarafından belirlenen yönteme uygun olarak sözkonusu talep aynı opsiyon sözleşmesi türünde herhangi bir kısa pozisyon sahibine intikal ettirilir.
b)Eğer opsiyon sözleşmesi alım hakkına ilişkinse kısa pozisyon sahibi takas üyesi sözleşmeye konu teşkil eden altın veya dövizi sözleşme üzerinde ifade edilen fiyattan satmak amacıyla teslimat süresi içinde Takas Merkezine teslim eder. Opsiyon sözleşmesi satım hakkına ilişkinse kısa pozisyon sahibi takas üyesi sözleşmeye konu teşkil eden altın veya dövizin sözleşmede belirtilen fiyatı baz alınarak hesaplanan nakit tutarını Takas Merkezi nezdinde hesaben ya da Borsa Yönetim Kurulu tarafından tespit edilmiş olan bir başka ödeme yöntemi vasıtasıyla bulundurur.
c) Opsiyon sözleşmesi alım hakkına ilişkinse uzun pozisyon sahibi takas üyesi sözleşmeye konu teşkil eden altın veya dövizin sözleşmede belirtilen fiyatı baz alınarak hesaplanan nakit tutarını Takas Merkezi nezdinde hesaben ya da Borsa Yönetim Kurulu tarafından tespit edilmiş olan bir başka ödeme yöntemi vasıtasıyla bulundurur. Opsiyon sözleşmesi satım hakkına ilişkinse uzun pozisyon sahibi takas üyesi sözleşmeye konu teşkil eden altın veya dövizi sözleşme üzerinde ifade edilen fiyattan satmak amacıyla teslimat süresi içinde Takas Merkezine teslim eder.
Vadesi Gelen Takas Yükümlülüklerinin Yerine Getirilmemesi
MADDE 43- Takas Süresi sonunda teslimat yapılmaması durumunda, takas süresinin bitimini takip eden ilk işgününde teslimat yapmayan üye adına Borsa tarafından eksper marifetiyle, üyenin yükümlülüğüne göre alım ve satım yapılır.
Bu suretle yapılan alım veya satımın sonuçlaarı, terine getirilmeyen alım ve satıma göre fiyat açısından daha olumlu ise herhangi bir işlem yapılmaz. Yeni işlem eskisine göre fiyat açısından daha olumsuz şartlarda yapılmışsa yükünmlülüğünü yerine getirmeyen üye aradaki farkı Takas Merkezine ödemek zorundadır.
İşlem konusu altın veya dövizi satın almak veya satmak mümkün olmamışsa ve üyelik yükümlülüğünün gerektirdiği ödemeler yapılmamışsa, ödenmesi gereken para üyenin teminatından Borsa tarafından re’sen karşılanır.
Temerrürt halinde, Yönetmelikte belirtilen disiplin hükümleri uygulanır.
Borsa Ücretlerinin Ödenmesi
MADDE 44- Gerçekleşen alım satım emirleri belirlenip ilan edildikten sonra,
bu işlemler üzerinden kurtaj tarifesine göre Borsa’ya ödenmesi gereken ücretler,
Borsa Yönetimi’nce her üyenin Takas Merkezi’ndeki hesabına borç yazılarak otomatik
olarak tahsil edilir. Bu ücretlerin miktarı Yönetim Kurulu’nca belirlenir ve
SPK’nın onayı ile yürürlüğe girer.
Takas Merkezi Ücretleri
MADDE 45- Takas üyesi ve takas üyesi olmayanlar için vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi türü bazında takas işlemlerine uygulanacak ücret tarifesi Borsa Yönetim Kurulu’nca belirlenir ve SPK’nın onayı ile yürürlüğe girer.
Yürürlük
MADDE 46- Bu Yönetmelik yayımı tarihinden yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 47- Bu Yönetmeliği İstanbul Altın Borsası Başkanı yürütür.
|
|
AVUKAT
|
|
|
|
PAZARBAŞI HUKUK BÜROSU
|
|
|
|
||
